ISTORIJAT I DOPRINOS BOLNICE KBC „Dr DRAGIŠA MIŠOVIĆ - DEDINJE“ SRPSKOJ ANESTEZIOLOGIJI

Sve je počelo 1953 godine. Tada mladi lekar, dr Predrag Lalević, raspoređen na hirurškom odeljenju bolnice Dragiša Mišović, dobija ponudu da specijalizira anesteziologiju. U to vreme, u našoj bolnici anesteziju su davali bolničari, u najboljem slučaju lekarski pomoćnici. Iako skeptičan, dr Lalević je početkom 1953. godine započeo specijalizaciju, "ostao" u anesteziologiji 40 godina, i dao ogroman, neprocenjiv doprinos razvoju, unapređenju i statusu naše struke u civilnom zdravstvu Srbije!

Nakon godinu dana provedenih u Glavnoj vojnoj bolnici, 1954. godine dr Lalević se vraća u bolnicu „Dr Dragiša Mišović“, kao prvi lekar koji je davao anesteziju! Pored njega, ovim poslom su se bavila još tri anestetičara. Od aparata za anesteziju su raspolagali jednim Bojlovim aparatom, zatim tada najsavremenijim aparatom za anesteziju marke Drager – Romulusom. Neke anestezije su izvođene i EMO inhalatorom, u kome je etar isparavao zagrevanjem sa toplom vodom, kao i Ombredanovom i Šimelbušovom maskom. Endotrahealna intubacija je izvođena samo kod većih zahvata!

Dr Predrag Lalević je za docenta Medicinskog fakulteta izabran 1966, za vanrednog profesora 1973, a redovnog profesora 1978. godine.

Prof. Lalević je jedan od osnivača Sekcije za anesteziologiju i reanimatologiju Srpskog lekarskog društva, i bio njen prvi sekretar, a kasnije u više mandata i njen predsednik.

1979. godine prof. Lalević je, na osnovu svog ogromnog znanja i iskustva stečenog u bolnici „Dr Dragiša Mišović“, objavio knjigu " Uvod u anesteziju i kardiopulmonalnu reanimaciju" - prvu anesteziološku knjigu u bivšoj Jugoslaviji, kao i prvi (i za sada jedini) udžbenik anesteziologije na srpskom jeziku.

1960-ih i 1970-ih godina, Odeljenje, a kasnije Institut za anesteziologiju i reanimatologiju Kliničke bolnice „Dr Dragiša Mišović“, se razvijalo fantastičnom brzinom, postižući rezultate i uspehe koji su izuzetno zapaženi. Ozbiljnost naučnog, stručnog i organizacionog rada na području anesteziologije i reanimacije dovelo je ovo Odeljenje na čelo anesteziološke službe u Srbiji, i uvrstilo ga u vrh sličnih odeljenja u tadašnjoj Jugoslaviji.

U Kliničkoj bolnici „Dr Dragiša Mišović“ je prvi put primenjena opšta anestezija u operaciji tireoidne žlezde, prvi put primenjena opšta anestezija prilikom elektrošok terapije a urađena je i prva tonzilektomija u opštoj anesteziji kod dece u SFRJ.

U monografiji koja je objavljena povod 25 godina od osnivanja Kliničke bolnice „Dr Dragiša Mišović“ (1977.) piše: " Odeljenje za anesteziju i reanimaciju obezbeđuje anesteziju u 11 operacionih sala, na neuropsihijatrijskom i rendgenološkom odeljenju, kao i postoperativno zbrinjavanje svih hirurških i ginekoloških pacijenata naše bolnice. Takođe učestvuje i u razvoju eksperimentalne hirurgije. "

Prof Lalević i prof Glišić su dali i veliki doprinos u razvoju kardiovaskularne hirurgije u tadašnjoj Kliničkoj bolnici Dr Dragiša Mišović. Dr Glišić je proveo četiri meseca na usavršavanju iz kardiovaskularne anestezije u Pragu, kod čuvenog prof Hejhala, koji je i učestvovao u unapređenju i modernizaciji kardiovaskularne hirurgije naše bolnice. I pre njegovog angažovanja kao konsultanta, hirurzi naše bolnice, na čelu sa prof. Ivom Popovićem Djanijem, su radili neke kardiovaskularne operacije iz ove oblasti u opštoj anesteziji, npr komisurotomije, zatvaranje ductus arteriosusa kod dece itd . Sa dolaskom prof Hejhala, počele su da se rade velike kardiovaskularne operacije u opštoj i regionalnoj anesteziji, kao što je aorto-bifemoralni bypass. Na tim temeljima, odvajanjem u zasebnu zgradu, je i nastao jedan od vodećih instituta kardiovaskularne hirurgije na ovim prostorima – današnji Institut za kardiovaskularne bolesti – Dedinje. Takođe je iz naše bolnice, odlaskom nekoliko lekara-anesteziologa ( dr Ilija Trifunović, dr Vlada Ilić, dr Verdi Kerimović, dr Branka Vilč, dr Slavko Knežević), nastalo i Odeljenje anesteziologije tog Instituta.

Reorganizacijom zdravstvene službe Beograda, krajem 1976. godine je formiran Kliničko bolnički centar "Dedinje", koji je nastao ujedinjenjem Kliničke bolnice „Dr Dragiša Mišović“ i Železničke bolnice. Odeljenje anesteziologije i reanimacije je takođe bilo zahvaćeno ovim promenama. Od dva kolektiva je nastao jedan, veći, bolji i kvalitetniji. Kolege iz oba dela ove jedinstvene službe su dali svoj doprinos i pečat razvoju anestezije, i bili su vrednovani i priznati na nacionalnom nivou.

Prof. dr Stanoje Glišić je došao u Kliničku bolnicu „Dr Dragiša Mišović “ 1966. godine. Nakon tri godine položio je specijalistički ispit, od kada aktivno učestvuje sa prof Lalevićem u drugom važnom poglavlju u istoriji naše službe.

Po završetku specijalizacije, dr Stanoje Glišić je boravio dve godine (1971 i 1972) na stručnom usavršavanju u Holandiji, u Roterdamu. Tu se prvi put upoznao sa regionalnom anestezijom. U to vreme u Holandiji, centralni nervni blokovi su već imali široku primenu u mnogim granama hirurgije, pa je dr Glišić stekao iskustvo koje je, po povratku u Beograd, sa velikim entuzijazmom preneo u svoju matičnu kuću. Zaslužan je za uvođenje regionalne anestezije u redovnu kliničku praksu anesteziologa, jer su se do tada njome bavili (vrlo retko) samo hirurzi i ginekolozi.

Prvi rad u kome se spominje angažovanje jugoslovenskih anesteziologa u regionalnoj anesteziji je objavljen decembra 1972. na Sekciji za anesteziologiju SLD-a, pod nazivom „Naša početna iskustva sa centralnim nervnim blokovima“ (dr Glišić S. i saradnici). Tokom naredne tri decenije, progresivno se povećavao broj pacijenata kojima su davani centralni nervni blokovi. Takođe se povećavao i broj idikacija za njihovu primenu: operativni zahvati, bezbolni porođaji, terapija bola.Vremenom je KBC „Dr Dragiša Mišović - Dedinje“ postao najpoznatiji i najpriznatiji centar za edukaciju iz oblasti regionalne anestezije i analgezije na prostoru bivše Jugoslavije.

Deo istorije Klinike za anesteziologiju i reanimaciju KBC „Dr Dragiša Mišović - Dedinje“, čini i razvoj Jedinice intenzivnog lečenja. Vrlo rano je oformljeno Odeljenje intenzivne nege - za postoperativno zbrinjavanje najtežih hirurških i ginekoloških pacijenata. Anesteziolozi su krajem '70 - ih preuzeli na sebe lečenje ovih bolesnika. U početku dr Miroslav Pešić, kasnije i dr Nada Levnajić, prva načelnica Odeljenja intenzivne nege.

Uporedo sa razvojem anesteziologije i intenzivnog lečenja, u našoj bolnici se razvijala i terapija bola. Još 1970-ih godina, sa povratkom dr Stanoja Glišića iz Holandije, anesteziolozi su počeli da primenjuju, u svakodnevnoj praksi, periduralnu analgeziju i različite periferne nervne blokove u terapiji akutnog i hroničnog bola najrazličitije etiologije. Od 2007. godine u Jedinici intenzivnog lečenja se rutinski koriste PCA pumpe (doc Stevanović) za kupiranje bola u postoperativnom toku, čime je značajno poboljšan kvalitet lečenja čak i najtežih bolesnika. Treba spomenuti i studijski boravak dr Snežane Skelić, početkom '90-ih godina, u Vojnoj bolnici u Pekingu, gde je prošla obuku i stekla znanje i veštinu u primeni akupunkture u analgetske svrhe. 2003. godine ass. dr Predrag Stevanović je bio na usavršavanju u Massachusetts general hospital, Harvard Medical School, Boston, u Centru za interventnu terapiju bola, nakon čega su uvedene dve nove metode: fluoroskopski vođena translaminarna i transforaminalna blokada epiduralnog prostora, kao i blokada dorzalnih ramusa spinalnih nerava.

Time je proširen spektar tehnika koje anesteziolozi KBC „Dr Dragiša Mišović - Dedinje“ danas koriste u svom kliničkom radu pod geslom "Divinum est sedare dolorem"

Svoj rad kao anesteziologa prof. Glišić je obogatio kada je postao asistent Medicinskog fakulteta u Beogradu, 1978. godine.

Zahvaljujući Prof. dr Stevanoviću, postoji nekoliko događaja koji su obeležili anesteziološku praksu u našoj bolnici poslednjih godina. Godine 1996. u kliničku praksu je uveden novi inhalacioni anestetik Sevofluran i počela da se primenjuje anestezija niskim protokom. Po prvi put se primenjuje moderna TIVA tehnika – TCI anestezija 1998. godine. 2004. počinje primena nekvantitativnog zatvorenog sistema anestezije sa malim protokom. Učinjeni su i prvi koraci u korišćenju hemodijafiltracije kod kritično obolelih, 2006. godine, a tada je zvanično otvorena i registrovana ambulanta za anesteziju i terapiju bola.

Anesteziolozi naše Klinike su imali veliku ulogu i u razvoju laparoskopske hirurgije,. O tome govori i činjenica da je na svim kursevima Škole endoskopske hirurgije (JUEH) predavanja držao i ass. Predrag Stevanović, a da su praktično znanje iz te oblasti u našoj bolnici sticali kako hirurzi, tako i anesteziolozi.

U ovom trenutku, na Klinici za anesteziologiju i reanimatologiju KBC „Dr Dragiša Mišović – Dedinje“ zaposleno je ukupno 23 specijalista anesteziologije i reanimatologije, kao i 2 specijalizanta alnesteziologije i 4 klinička lekara.

Do 1999. godine je u KBC „Dr Dragiša Mišović – Dedinje“ godišnje rađeno oko 12000 operacija u nekoj od tehnika anestezije.

Drugi deo priče o istoriji anesteziološke službe današnjeg KBC „Dr Dragiša Mišović – Dedinje“ je priča o Železničkoj bolnici. Iako su i pre II svetkog rata u njoj postojale brojne hirurške grane, njihov razvoj nije pratio i razvoj anesteziologije. Prvi anesteziolog i prvi lekar koji je davao anesteziju u Železničkoj bolnici je bio dr Bojan Mehle, đak prof. Severa Kovačeva. Bio je među prvim civilnim specijalistima anesteziologije, i jedan od osnivača Sekcije za anesteziologiju i reanimatologiju Srpskog lekarskog društva. Dr Mehle je počeo da radi krajem 1950-ih godina, i dugo godina bio jedini anesteziolog u bolnici. Čak i posle njegovog dolaska, dugo nisu primani novi lekari, jer su posao davanja anestezije radili, što je bilo uobičajno u to vreme, lekarski pomoćnici ili bolničari. Sa povećanjem obima posla, počela je da raste i da se modernizuje služba anestezije. Pre spajanja sa Kliničkom bolnicom „Dr Dragiša Mišović“, u Železničkoj bolnici su anesteziolozi radili na Odeljenjima hirurgije, ginekologije i akušerstva, urologije i ORL.

Reorganizacijom zdravstvene službe Beograda, krajem 1976. godine je formiran Kliničko bolnički centar "Dedinje", koji je nastao ujedinjenjem Kliničke bolnice „Dr Dragiša Mišović“ i Železničke bolnice. Odeljenje anesteziologije i reanimacije je pratilo ove promene. Od dva kolektiva je nastao jedan, veći, bolji i kvalitetniji. Kolege iz oba dela ove jedinstvene službe su dali svoj doprinos i pečat razvoju anestezije, i bili su vrednovani i priznati na nacionalnom nivou.

U okviru KBC „Dr Dragiša Mišović“ nastavili su da rade svoju uobičajnu anesteziološku praksu (sem na hirurgiji). Zajedničkim snagama, anesteziolozi ova dva kolektiva su godišnje radili preko 12 000 anestezija! Sve do 20. maja 1999. godine. Tada je, u toku jednog od vazdušnih napada NATO avijacije, bombardovan i porušen deo kompleksa Železničke bolnice. To je jedina zdravstvena ustanova na teritoriji tadašnje države, koja je uništena u toku NATO bombardovanja. Naše koleginice, dr Jelkica Međedović i dr Milka Kosanović, dežurni anesteziolozi te noći, bile su u bolnici kada je pogođena, među kolegama i pacijentima koji su preživele tu stravičnu noć. Ostaje upamćeno da su, samo nekoliko minuta pre nego što su pale bombe, izašle iz operacione sale sa ženom koja je imala hitan carski rez.